Ο ειλεός είναι μια σοβαρή παθολογική κατάσταση του εντέρου, κατά την οποία διακόπτεται η φυσιολογική του λειτουργία και η προώθηση του περιεχομένου του σταματά ή γίνεται με μεγάλη δυσκολία. Πρόκειται για ένα επείγον συμβάν που μπορεί, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως φλεγμονή, διάτρηση ή ακόμα και νέκρωση του εντέρου. Συνεπώς, χρειάζονται άμεσοι και στοχευμένοι χειρισμοί για την αποκατάσταση της λειτουργίας του εντέρου.
Τι είναι ο ειλεός;
Ο ειλεός είναι μια παθολογική κατάσταση που εκδηλώνεται με τη διακοπή της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου, δηλαδή τη διακοπή της προώθησης του περιεχομένου του. Η απόφραξη αυτή μπορεί να είναι μηχανική – δηλαδή να υπάρχει κάποιο εμπόδιο – ή λειτουργική, δηλαδή το έντερο να μην κινείται επαρκώς. Ανάλογα με την αιτία, ο ειλεός διακρίνεται σε δύο βασικές μορφές:
- Αποφρακτικός (μηχανικός) ειλεός: Προκύπτει όταν υπάρχει κάποιο φυσικό εμπόδιο, όπως ένας όγκος, συμφύσεις από προηγούμενη χειρουργική επέμβαση ή κήλη που πιέζει το έντερο.
- Παραλυτικός (λειτουργικός) ειλεός: Δεν υπάρχει εμπόδιο, αλλά το έντερο έχει ατονήσει και δεν λειτουργεί φυσιολογικά. Η κινητικότητα του έχει σταματήσει, σαν να «παραλύει».
Και οι δύο μορφές απαιτούν διαφορετική προσέγγιση στη διάγνωση και τη θεραπεία, αλλά εξίσου επείγουσα αντιμετώπιση.
Αιτίες εμφάνισης της συγκεκριμένης παθολογικής κατάστασης
Οι αιτίες εμφάνισης ειλεού ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο του.
Στον αποφρακτικό ειλεό, τα συχνότερα αίτια είναι οι μετεγχειρητικές συμφύσεις, οι κήλες που περιπλέκονται, η παρουσία όγκων ή πολύποδων, η συστροφή του εντέρου και φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως η εκκολπωματίτιδα ή η νόσος του Crohn. Το έντερο μπορεί επίσης να αποφραχθεί από ξένα σώματα ή χολόλιθους.
Στον παραλυτικό ειλεό, η αιτία δεν είναι ένα φυσικό εμπόδιο αλλά η αδυναμία του εντέρου να κινηθεί. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε χειρουργικές επεμβάσεις, ιδίως στην κοιλιά, ορισμένα ισχυρά φάρμακα, σοβαρές λοιμώξεις, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, νευρολογικές παθήσεις ή ακόμη και γενική σήψη του οργανισμού.
Συμπτώματα που προκαλεί ο ειλεός
Τα συμπτώματα του ειλεού μπορεί να είναι έντονα και επιδεινούμενα με την πάροδο του χρόνου. Ο ασθενής συνήθως αισθάνεται:
- Κοιλιακό άλγος, είτε διάχυτο είτε εντοπισμένο
- Φούσκωμα και αίσθημα πληρότητας
- Ναυτία και εμετούς, που μπορεί να έχουν κοπρανώδη οσμή
- Απώλεια όρεξης
- Δυσκοιλιότητα και αδυναμία αποβολής αερίων
- Αφυδάτωση και γενική αδυναμία.
Το σημείο εντόπισης της απόφραξης επηρεάζει τη μορφή των συμπτωμάτων. Όταν η απόφραξη βρίσκεται ψηλά στο έντερο, οι εμετοί εμφανίζονται πιο γρήγορα. Αν είναι χαμηλά, παρατηρείται έντονη διάταση της κοιλιάς και καθυστέρηση στην εμφάνιση εμετών.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε τρεις βασικούς άξονες: το ιστορικό του ασθενούς, τη φυσική εξέταση και τις απεικονιστικές εξετάσεις. Ο γιατρός θα ψηλαφίσει την κοιλιά, θα ελέγξει για ήχους του εντέρου και θα αξιολογήσει τα γενικά συμπτώματα. Στη συνέχεια, συνήθως ζητείται ακτινογραφία κοιλίας σε όρθια θέση και αξονική τομογραφία. Η αξονική τομογραφία είναι πολύτιμη, καθώς αναδεικνύει όχι μόνο το σημείο απόφραξης αλλά και την πιθανή αιτία. Συμπληρωματικά, διενεργούνται αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο της φλεγμονής, της λειτουργίας των νεφρών και των ηλεκτρολυτών.
Πώς αντιμετωπίζεται ο ειλεός
Η αντιμετώπιση του ειλεού εξαρτάται από τον τύπο του και τη βαρύτητα της κατάστασης του ασθενούς.
Στον παραλυτικό ειλεό, η θεραπεία είναι κατά βάση συντηρητική. Περιλαμβάνει νηστεία, ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, αποκατάσταση των ηλεκτρολυτικών διαταραχών και διακοπή των φαρμάκων που πιθανόν επιβάρυναν την κινητικότητα του εντέρου. Συχνά απαιτείται και γαστρική αποσυμφόρηση με ρινογαστρικό σωλήνα. Αν δεν υπάρχουν επιπλοκές, η κινητικότητα αποκαθίσταται σταδιακά.
Στον αποφρακτικό ειλεό, η χειρουργική επέμβαση είναι συνήθως απαραίτητη. Ανάλογα με την αιτία, μπορεί να γίνει λύση συμφύσεων, ανατάξη κήλης ή εκτομή ενός παθολογικού τμήματος του εντέρου, π.χ. σε περίπτωση όγκου ή ισχαιμίας. Όταν είναι τεχνικά εφικτό, η επέμβαση μπορεί να γίνει με τη λαπαροσκοπική ή και τη ρομποτική μέθοδο, γεγονός που μειώνει τον μετεγχειρητικό πόνο και επιταχύνει την ανάρρωση.
Διατροφή και ανάρρωση μετά τον ειλεό
Μετά από ένα επεισόδιο ειλεού, ιδιαίτερα αν έχει προηγηθεί χειρουργική επέμβαση, η διατροφή επανεισάγεται σταδιακά. Στις πρώτες ημέρες, συνιστάται διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες και λιπαρά, με τροφές που είναι εύπεπτες και ήπιες για το έντερο, όπως ρύζι, βραστά λαχανικά, κοτόπουλο και λευκό ψωμί. Ο ασθενής ενθαρρύνεται να πίνει άφθονα υγρά και να αποφεύγει τροφές που προκαλούν αέρια, όπως όσπρια ή ανθρακούχα ποτά. Η συνεργασία με τον γιατρό και διαιτολόγο είναι απαραίτητη ώστε η μετάβαση στη φυσιολογική διατροφή να γίνει χωρίς κίνδυνο υποτροπής.
Πότε απαιτείται επέμβαση και ποια είναι τα κριτήρια;
Η ανάγκη για χειρουργική επέμβαση κρίνεται κυρίως από την εξέλιξη της κατάστασης. Αν ο ασθενής δεν παρουσιάζει βελτίωση μετά από τρεις ημέρες συντηρητικής αγωγής ή αν υπάρχει επιδείνωση, π.χ. με ενδείξεις εντερικής νέκρωσης ή περιτονίτιδας, τότε η επέμβαση οφείλει να είναι άμεση. Εξίσου, όταν από την αρχή φαίνεται ότι η απόφραξη δεν μπορεί να επιλυθεί με μη χειρουργικό τρόπο (όπως υπάρχουν μεγάλοι όγκοι, περίσφιξη ή ισχαιμία) η εγχείρηση είναι μονόδρομος.
Ποιοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ειλεό;
Ασθενείς με ιστορικό επεμβάσεων στην κοιλιακή χώρα έχουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν συμφυτικό ειλεό, ειδικά αν έχουν υποστεί φλεγμονές ή περιτονίτιδα. Όσοι πάσχουν από κήλες, νόσο του Crohn ή έχουν ιστορικό κακοηθειών στο γαστρεντερικό σύστημα ανήκουν επίσης σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Τέλος, ηλικιωμένοι ή κατάκοιτοι ασθενείς, που λαμβάνουν ισχυρά φάρμακα, εμφανίζουν συχνότερα παραλυτικό ειλεό.
Γενικά, ο ειλεός είναι μια παθολογική κατάσταση που δεν πρέπει σε καμία των περιπτώσεων να αγνοείται. Ανάλογα με την αιτία του, μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά ή να χρειαστεί ο ασθενής να υποβληθεί άμεσα σε χειρουργική επέμβαση. Με την κατάλληλη θεραπεία, τη σωστή διατροφή και την τακτική παρακολούθηση, η πορεία της ανάρρωσης μπορεί να είναι επιτυχής και χωρίς επιπλοκές. Ο Γενικός Χειρουργός στην Αθήνα Δρ. Βασίλειος Κοντοστόλης αντιμετωπίζει χειρουργικά τον ειλεό όποτε κρίνεται απαραίτητο, με σκοπό τη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής κάθε ασθενούς.