Γενικά, υπάρχουν παθήσεις όπως οι κήλες που εκδηλώνονται αργά και με ήπια συμπτωματολογία και παρόλο που χρήζουν χειρουργικής αποκατάστασης, δεν αποτελούν επείγουσα κατάσταση. Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένες άλλες παθήσεις που άπαξ και εμφανιστούν, η χειρουργική επέμβαση για την αποκατάστασή τους δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να καθυστερείται, καθώς υπάρχει μεγάλος κίνδυνος. Μια τέτοια πάθηση είναι και η ρήξη σπλήνα.

Τι είναι ο σπλήνας;

Ο σπλήνας είναι ένα σημαντικό όργανο που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το αριστερό σας πλευρό, στο άνω τμήμα της κοιλιάς. Αν και αρκετοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν λεπτομέρειες για τη λειτουργία του, παίζει έναν εξαιρετικά καθοριστικό ρόλο στην υγεία μας. Αρχικά, συμμετέχει ενεργά στην άμυνα του οργανισμού μας, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση λοιμώξεων μέσω της παραγωγής και αποθήκευσης κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Παράλληλα, λειτουργεί σαν ένα είδος φίλτρου του αίματος, καθώς απομακρύνει τα γερασμένα ή κατεστραμμένα ερυθρά αιμοσφαίρια και συμβάλλει στον σχηματισμό αιμοπεταλίων. Ουσιαστικά, έχει έναν διττό ρόλο, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα το αιμοποιητικό και το αμυντικό σύστημα.

Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι περίπου ένας στους τέσσερις ανθρώπους διαθέτει έναν μικρό, επικουρικό σπλήνα. Αυτός μπορεί να αρχίσει να αναλαμβάνει λειτουργίες του βασικού σπλήνα σε περίπτωση που αφαιρεθεί ο κύριος. Η αφαίρεση του σπλήνα, μια επέμβαση γνωστή ως σπληνεκτομή, δεν εγκυμονεί κάποιον κίνδυνο για τη ζωή ούτε μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης, αν και μετά από αυτήν απαιτούνται ειδικά προληπτικά μέτρα.

Τι είναι η ρήξη σπλήνα και γιατί είναι επικίνδυνη;

Η ρήξη σπλήνα είναι μια επικίνδυνη πάθηση που προκύπτει όταν το όργανο τραυματιστεί τόσο ώστε η επιφάνειά του ή και βαθύτερες δομές να υποστούν ρήγμα. Ο συνηθέστερος λόγος είναι κάποιο ισχυρό πλήγμα στην περιοχή της άνω κοιλιάς ή στο κάτω μέρος του αριστερού θώρακα, όπως για παράδειγμα ένα τροχαίο ατύχημα, μια αθλητική κάκωση ή μια πτώση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ρήξη μπορεί να εμφανιστεί είτε αμέσως μετά τον τραυματισμό (οξεία ρήξη) είτε καθυστερημένα, μετά από μέρες ή ακόμα και εβδομάδες. Στην καθυστερημένη ρήξη, το άτομο μπορεί αρχικά να αισθάνεται καλά, αλλά ξαφνικά να παρουσιάσει έντονο πόνο και συμπτώματα σοκ λόγω εσωτερικής αιμορραγίας.

Η σοβαρότητα αυτής της κατάστασης οφείλεται στο ότι ο σπλήνας αιματώνεται ιδιαίτερα πλούσια, επομένως ένα ρήγμα μπορεί να προκαλέσει μαζική ενδοκοιλιακή αιμορραγία που απειλεί άμεσα τη ζωή.

Συμπτώματα που προκαλεί η ρήξη σπλήνα

Η ρήξη σπλήνα εμφανίζεται με πόνο και συμπτώματα που σχετίζονται με την απώλεια αίματος. Ανάμεσα στα συχνότερα είναι:

• Έντονος πόνος στο άνω αριστερό μέρος της κοιλιάς ή κάτω από τα πλευρά
• Πόνος που αντανακλά στον αριστερό ώμο
• Ζάλη, σύγχυση ή αίσθημα λιποθυμίας
• Ταχυκαρδία και έντονη ανησυχία
• Ωχρότητα
• Σε προχωρημένα στάδια, ενδείξεις αιμορραγικού σοκ.

Εάν ο ασθενής εμφανίσει τέτοια συμπτώματα, πρέπει να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια, καλώντας ασθενοφόρο ή μεταβαίνοντας σε κάποιο νοσοκομείο.

Διάγνωση

Η αξιολόγηση ξεκινά με λεπτομερή κλινική εξέταση, όπου ο γιατρός ψηλαφά την κοιλιά και ελέγχει για ευαισθησία ή διόγκωση. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούνται οι εξής διαγνωστικές εξετάσεις:

• Εξετάσεις αίματος: Για να αξιολογηθεί ο αριθμός αιμοπεταλίων, η αιμοσφαιρίνη και η ικανότητα πήξης.
• Υπέρηχος FAST: Ένας ειδικός υπέρηχος κοιλιάς που ανιχνεύει ελεύθερο υγρό (αίμα).
• Αξονική τομογραφία με σκιαγραφικό: Το πλέον αξιόπιστο τεστ, το οποίο δείχνει τη θέση και την έκταση της ρήξης.
• Παρακέντηση περιτοναϊκής κοιλότητας: Σε ορισμένες περιπτώσεις, λαμβάνεται υγρό με βελόνα για να διαπιστωθεί αν υπάρχει ελεύθερο αίμα.

Η διάγνωση γίνεται πάντα συνδυαστικά με το ιστορικό του τραυματισμού και την κατάσταση του ασθενούς.

Τι προκαλεί τη συγκεκριμένη πάθηση

Οι συχνότεροι παράγοντες που οδηγούν σε ρήξη σπλήνα είναι οι εξής:

• Άμεσος τραυματισμός: Τροχαίο, πτώση, χτύπημα κατά τη διάρκεια αθλημάτων ή σωματικής βίας.
• Διευρυμένος σπλήνας: Σε καταστάσεις όπως λοιμώδης μονοπυρήνωση, ηπατικές νόσοι ή αιματολογικές παθήσεις, ο σπλήνας μεγαλώνει και γίνεται πιο εύθραυστος.
• Επεμβάσεις στην κοιλιά: Σπάνια, χειρουργικοί χειρισμοί μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό.
• Λοιμώξεις ή κακοήθειες: Ορισμένες καταστάσεις αυξάνουν την ευθραυστότητα του σπλήνα.

Επιλογές θεραπείας για μια ρήξη σπλήνα

Η επιλογή θεραπείας εξαρτάται από το μέγεθος της βλάβης, την ποσότητα αιμορραγίας και τη γενική κατάσταση του ασθενούς. Στις βασικές επιλογές αντιμετώπισης εντάσσονται η συντηρητική θεραπεία και η επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Εάν πρόκειται για μικρή ή μέτρια ρήξη, χωρίς ενεργή αιμορραγία, μπορεί να επιλεγεί στενή παρακολούθηση σε νοσοκομείο, με συχνές εξετάσεις αίματος και επαναληπτικές αξονικές τομογραφίες. Ενδεχομένως να απαιτηθεί μετάγγιση αίματος. Αν ο ασθενής παραμένει σταθερός, ο σπλήνας συχνά επουλώνεται χωρίς να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.

Σε περίπτωση ωστόσο που υφίσταται εκτεταμένη αιμορραγία ή επιδείνωση της κατάστασης, απαιτείται χειρουργική επέμβαση, συνήθως μέσω ανοικτής τομής. Στόχος είναι είτε η επιδιόρθωση του σπλήνα είτε η ολική ή μερική αφαίρεση του οργάνου (μερική σπληνεκτομή). Η απόφαση λαμβάνεται ανάλογα με το εύρος της βλάβης στο όργανο.

Να σημειωθεί πως στην επείγουσα σπληνεκτομή για την αποκατάσταση ρήξης, η επέμβαση γίνεται συνήθως με την ανοικτή τεχνική, ώστε να ελεγχθεί άμεσα η αιμορραγία. Αντιθέτως, όταν η σπληνεκτομή γίνεται προγραμματισμένα (για σπληνομεγαλία ή άλλες παθήσεις), συχνά προτιμάται η λαπαροσκοπική μέθοδος, η οποία συνεπάγεται πολλά πλεονεκτήματα για τον ασθενή.

Πριν από κάθε προγραμματισμένη σπληνεκτομή, ο ασθενής εμβολιάζεται προληπτικά για πνευμονιόκοκκο, μηνιγγιτιδόκοκκο και αιμόφιλο, καθώς μετά την αφαίρεση του σπλήνα ο οργανισμός γίνεται πιο επιρρεπής σε λοιμώξεις. Μετά την επέμβαση, συνιστάται προληπτική λήψη αντιβίωσης και τακτικός αιματολογικός έλεγχος.

Τι πρέπει να προσέχει ένας ασθενής που έχει υποβληθεί σε σπληνεκτομή

Ένας ασθενής που έχει υποβληθεί σε αφαίρεση σπλήνα (σπληνεκτομή) πρέπει να προσέχει ιδιαίτερα την πρόληψη λοιμώξεων, καθώς ο σπλήνας έχει σημαντικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού απέναντι σε μικρόβια. Είναι απαραίτητος ο εμβολιασμός για πνευμονιόκοκκο, μηνιγγιτιδόκοκκο και αιμόφιλο της ινφλουέντσας, ιδανικά πριν ή αμέσως μετά την επέμβαση. Ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται να αναζητεί ιατρική βοήθεια άμεσα σε περίπτωση πυρετού ή συμπτωμάτων λοίμωξης, καθώς οι λοιμώξεις μπορεί να εξελιχθούν πολύ γρήγορα. Επίσης, συνίσταται να έχει μαζί του ενημερωτική κάρτα ή βραχιόλι που να αναφέρει ότι έχει αφαιρεθεί ο σπλήνας του και να αποφεύγει ταξίδια σε περιοχές με αυξημένο κίνδυνο λοιμωδών νοσημάτων χωρίς κατάλληλη προφύλαξη.

Συμπερασματικά, η ρήξη σπλήνα είναι μια επείγουσα και δυνητικά απειλητική για τη ζωή κατάσταση. Αν κάποιος ασθενής βιώνει έντονο κοιλιακό πόνο, ζάλη, αδυναμία ή υποψιάζεται τραυματισμό του σπλήνα, είναι πολύ σημαντικό να μην περιμένει να περάσει, αλλά να αναζητήσει αμέσως ιατρική φροντίδα. Με την έγκαιρη διάγνωση και τη σωστή αντιμετώπιση, η πρόγνωση είναι πολύ καλή και η αποκατάσταση τις περισσότερες φορές πλήρης. Ο Γενικός Χειρουργός στην Αθήνα Δρ. Βασίλειος Κοντοστόλης αναλαμβάνει τόσο προγραμματισμένες όσο κι επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις, πάντα έχοντας ως απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της υγείας κάθε ασθενούς.